De militaire wetenschap waarschuwde. De SG NATO antwoordt elf jaar later.

Defensie is te traag en raakt achterop in de energietransitie.

Een rede op het Koninklijk Instituut voor de Marine

In 2011 hield professor Douwe Stapersma, hoogleraar militaire platformsystemen, op de Dies Natalis van het Koninklijke Instituut voor de Marine, de rede 'Hebben wij nog energie om te vechten?'. Hij hield zijn toehoorders voor dat de afnemende beschikbaarheid van fossiele brandstoffen op termijn de inzet van de huidige platformen bedreigde. Als er geen deugdelijke oplossing kwam, zouden ze gedoemd zijn te verdwijnen met grote gevolgen voor de wijze van oorlog voeren. De aanwezigen zullen het waarschijnlijk met enige verbazing hebben aangehoord. Maar elf jaar later stelt de secretaris-generaal van de NATO bij de aanvang van de belangrijkste NATO-vergadering sinds jaren: 'Most resilient armed forces will be those that don't rely on fossil fuels'.

Europa is strategisch kwetsbaar omdat we te afhankelijk zijn van Russische energie. De oorlog in de Oekraïne maakt ons dat eens temeer duidelijk. Daar werd door deskundigen al lang voor gewaarschuwd maar men keek liever de andere kant op. Sterker nog, volgens Defensie gaat het eigen gebruik zelfs toenemen; nog los van de extra platformen waartoe onlangs besloten is. Wat is er de afgelopen jaren eigenlijk gedaan om het brandstofverbruik van wapensystemen en transportmiddelen te verminderen?

Zeesystemen

• De Marine heeft extra geïnvesteerd in brandstof besparende voorstuwingsinstallaties voor patrouilleschepen en sleepboten.
• De Marine gaat met een onderwaterspoiler het brandstofverbruik van Zr.Ms. Groningen verminderen.
• Defensie heeft besloten dat de nieuwe hulpschepen (groene) methanol als brandstof gaan gebruiken.
• De nieuw te bouwen fregatten zullen niet langer gebruik maken van gasturbines voor hoofdvaart. 

Landsystemen

• Het Energie Transitieteam van de Landmacht test en beproeft nieuwe energiebesparende oplossingen die in het veld kunnen worden gebruikt. Mede daartoe wordt het Fieldlab Smart Base ingericht.
• Er is veel aandacht voor waterstof als alternatieve brandstof voor lichte, operationele voertuigen.

Luchtsystemen

• Alhoewel de Luchtmacht de grootste gebruiker is van fossiele brandstoffen, zijn er geen plannen/initiatieven om het brandstofgebruik te verminderen.

Defensiebrede systemen

• In lijn met het klimaatakkoord streeft Defensie naar het gebruik van 30% bio-, of synthetische brandstoffen.
• Defensie wil nog deze kabinetsperiode 700-800 emissie-vrije (dienst)voertuigen introduceren.   

Onder de streep is er eigenlijk nog weinig bereikt. Zeker als je bedenkt dat een groot deel van de besparingen nog in de toekomst liggen: de nieuwe fregatten en hulpschepen zijn bijvoorbeeld nog niet eens aanbesteed. En de 'winst' zal deels teniet wordt gedaan door nieuwe wapens die nóg meer brandstof gebruiken dan de wapens die ze vervangen. Dat Defensie de eigen doelstelling gaat halen, 20% minder afhankelijk van fossiel in 2030 en 70% in 2050, is nu al erg onwaarschijnlijk.

Los van de operationele noodzaak om minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen, wordt Defensie ook geconfronteerd met nieuwe wet- en regelgeving. De Europese Commissie wil vanaf 2035 geen diesel- en benzinemotoren meer voor auto's en bestelbusjes. Wat te doen met lichte operationele voertuigen wanneer de markt stopt met het maken van kleinere dieselmotoren? Gaat het Gouden Ecosysteem dan ook lichte gevechtsvoertuigen op waterstof aanbieden? En kan de landmacht dan twee totaal verschillende brandstoffen (waterstof en diesel) logistiek wel aan.

Defensie had al in 2011 de waarschuwing van de wetenschap ter harte moeten nemen. Maar heeft dat onvoldoende gedaan. Er is dus kostbare tijd verloren. Hopelijk kunnen de nieuwe bewindslieden Defensie in een hogere versnelling krijgen.

Afbeelding uit de presentatie van professor Douwe Stapersma, 26 april 2011