Waan van de dag regeert bij aanschaf tanks
Gisteravond (25 mei 2023) zei de Commandant der Strijdkrachten, LGEN Eichelsheim, in Op 1 dat de regering niet van plan is eigen tanks aan te schaffen. Hoewel de redenen mogelijk anders zijn, sluit het aan bij een die ochtend in Trouw verschenen opiniestuk.
Waan van de dag regeert bij aanschaf tanks
Aangejaagd door de oorlog in de Oekraïne zou Nederland weer over eigen legertanks moeten kunnen beschikken - het leaset nu achttien tanks van Duitsland. De coalitiepartijen VVD, CDA en CU zijn om en D66 lijkt herinvoering op den duur niet uit te sluiten. In 2011 werden de eigen Leopard 2-tanks om budgettaire redenen afgeschaft. Dat was een verkeerde beslissing waar terecht nog veel chagrijn over is. Maar dat wil niet zeggen dat we zoveel jaar later weer in eigen capaciteit moeten investeren. De hamvraag is natuurlijk of herinvoering in de toekomst substantieel gaat bijdragen aan onze veiligheid.
De voorstanders wijzen onder meer op de noodzaak om de Oekraïne te voorzien van geavanceerde westerse tanks. Dat moet ook gebeuren en zal zeker helpen de Russische agressie te weerstaan. Maar of het de doorslag gaat geven, is nog maar de vraag. Rusland zelf beschikte immers over het grootste tankleger ter wereld, maar heeft daarmee geen beslissend voordeel weten te halen.
Tanks zijn kwetsbaar
Russische tanks zijn en masse uitgeschakeld door lichtgewicht antitankwapens; vanaf de schouder afgevuurd of met een drone. Westerse tanks zullen ongetwijfeld beter beschermd zijn dan de Russische, maar zijn ook niet onkwetsbaar gebleken.
Maar er is nog een belangrijk argument bij het overwegen van zo'n besluit: hun energieverbruik. De oorlog in de Oekraïne heeft eens temeer duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar de Europese energievoorziening is. Het betrekt z’n ruwe olie van landen die ons vaak niet goed gezind zijn, de beschikbaarheid ervan zal afnemen en de kosten zullen navenant hoger worden. Het is dan ook niet voor niks dat Defensie minder afhankelijk wil worden van fossiele brandstoffen om gereedstelling en inzet te waarborgen. Daartoe heeft Defensie zich voorgenomen in 2030 20 procent minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen en 70 procent in 2050. Dat is nu al een hele uitdaging, maar wordt nog moeilijker bij aanschaf van nieuwe tanks: die hebben meer dan vier liter brandstof per kilometer nodig.
Al jaren roept de politiek om taakspecialisatie. Waarom zouden met name kleiner NATO-landen over alle wapens moeten beschikken voor een eigenstandige krijgsmacht? Veel handiger is gezamenlijke (NAVO-)capaciteiten te delen zoals nu bij luchttransport, of capaciteiten uit te wisselen. Zo heeft Duitsland indertijd de Nederlandse maritieme patrouillevliegtuigen overgenomen en maakt de Duitse marine gebruik van de amfibische eenheden van de Koninklijke Marine. Nederlandse landmachteenheden zijn sinds kort onder Duits bevel gesteld. Het is moeilijk te begrijpen dat wanneer het om tanks gaat - terwijl er al Duitse tanks worden geleased - weer op eigen capaciteit wordt getamboereerd.
Snel verouderd
Wanneer Nederland over enige tijd eigen tanks zou bestellen, dan staat het achteraan de rij. Voor ze er dan zijn, zijn we jaren verder. Dan zal de wedloop tussen tank en antitank definitief beslist zijn in het voordeel van de antitank. Ten eerste omdat - aangejaagd door de energietransitie - nieuwe aandrijflijnen en alternatieven brandstoffen de markt hebben veroverd. Die zijn technisch en logistiek minder geschikt voor militaire grootverbruikers. Ten tweede, omdat Defensie het gebruik van fossiele brandstoffen aan banden moet leggen om de eigen inzet zeker te stellen, en om klimaatverandering tegen te gaan. Als laatste, omdat steeds geavanceerdere low-cost, low energy wapens het uiteindelijk gaan winnen van high-cost, high energy wapens.
Defensie kan nu beschikken over van Duitsland geleasede tanks. Gelet op de onzekerheid over de ‘houdbaarheid’ van de tank als effectief wapensysteem is dat een prima constructie. Wellicht zijn de Duitsers bereid om meer tanks in de gezamenlijke pool te stoppen.
Maar nu roepen om eigen tanks, is de waan van de dag volgen. Oorlogen win je uiteindelijk door dertig jaar vooruit te kijken.
Marcel Hendriks, kapitein-ter-zee van de technische dienst, buiten dienst.