De (beperkte) militaire maakbaarheid van Nederland vraagt om het maken van heldere keuzes

Europa gaat enorm investeren in Defensie, nodig om de Russen buiten de deur te houden en omdat we niet langer verzekerd zijn van Amerikaanse steun. De Europese Unie wil de komende jaren 800 miljard euro extra aan Defensie uitgeven en Nederland wil groeien naar tenminste 3% van het BBP, de helft meer dan wat we nu al uitgeven. Dat is los van het geld dat in de nationale begroting moet worden gevonden een enorme opgave, voor Defensie en voor Nederland.

Demografische beperkingen

Defensie wil groeien naar 200.000 medewerkers en de politiek speelt zelfs met de gedachte de dienstplicht weer in te voeren. Die extra mensen zijn op het eerste gezicht ook nodig, maar wensdenken lijkt het van de realiteit te winnen. Door de demografische onbalans (niet-werkenden, werkenden) zullen alle sectoren, industrie, zorg, onderwijs, et cetera, de komende decennia er alles aan doen om schoolverlaters binnen te halen en uitstroom tegen te gaan; nodig om Nederland draaiende te houden. Dat Defensie langdurig een voorkeurspositie op de arbeidsmarkt wordt gegund of weet te bevechten, is hoogst twijfelachtig. Dat forceren, kan zich ook weer snel tegen Defensie gaan keren.

Toenemende energieafhankelijkheid

Nu we de Russische energie in de ban hebben gedaan, niet te afhankelijk willen worden van Arabische sjeiks en de Verenigde Staten niet langer onze betrouwbare bondgenoot zijn, neemt onze strategische kwetsbaarheid toe. Het gebrek aan energiezekerheid ondermijnt onze economie en zal op den duur ook onze krijgsmacht verzwakken: de wapensystemen die we nu aanschaffen, diesel en kerosine grootverbruikers, blijven nog dertig tot veertig jaar operationeel. Nederland is kwetsbaarder dan andere Europese landen omdat we gewoonweg de ruimte niet hebben voor grootschalig opwekking van duurzame energie en het investeren in nucleaire energie politiek-maatschappelijk lastig blijft en veel tijd zal vergen.

Ruimtelijke beperkingen

Een andere beperkende factor is het gebrek aan ruimte. Defensie heeft in de jaren negentig veel vastgoed en terreinen afgestoten en is nu op zoek naar nieuwe, grote locaties. Dat is op zich logisch, maar de ruimte is beperkt en iedere vierkante kilometer wordt al benut, is juridisch al vastgelegd en zal als een leeuw worden verdedigd. Dat terwijl er de komende decennia mogelijk nog een paar miljoen niet-Nederlanders bijkomen. Dan zijn er nog de andere beperkende factoren zoals geluidsoverlast, stikstof, netcongestie, etc. De huidige discussies over waar F35s gestationeerd moeten worden, waar nieuwe munitie-opslag moet komen, waar de nieuwe megakazerne gebouwd moet worden, is nog maar een opmaat voor wat ons op dat gebied allemaal te wachten staat. Daar kan je alles van vinden, maar is wel de realiteit.

Groeien naar 3% BBP vraagt om een Europese aanpak en een nieuwe defensienota

De Defensienota 2024 had een half jaar geleden deze ontwikkelingen nog niet kunnen voorzien en houdt helaas nog te veel vast aan  “meer van hetzelfde”  en het idee dat de krijgsmacht organisch en evenredig met het budget kan meegroeien. Maar een toename naar 3% BBP vraagt ook om een realistische aanpak. Als je je alleen laat leiden door wat er militair gezien noodzakelijk is, kom je in de knel met wat er maatschappelijk mogelijk is.

De oplossing ligt in meer Europese taakspecialisatie en samenwerking. Er zijn landen die geografisch, demografisch of ruimtelijk beperkt zijn, maar ook landen die dat nog niet zijn. Er zijn landen met een grote defensie-industrie en landen die qua logistiek en digitale infrastructuur al verder zijn Er zijn landen die minder energieafhankelijk zijn omdat ze beschikken over nucleaire energie, zoals Frankrijk en landen die in potentie veel duurzame energie kunnen opwekken, zoals Spanje.

Binnen Europa strategische sterktes en zwaktes met elkaar uitwisselen, is uit oogpunt van soevereiniteit en nationale verdediging natuurlijk riskant, maar als Europa voor haar veiligheid op eigen benen wil staan dan is dat de enige weg vooruit. Het is daarom tijd voor een nieuwe defensienota die de eigen groeibeperkingen accepteert, maar optimaal gebruik maakt van wat we wel kunnen en waar we goed in zijn.

foto Defensie: Prinses Amalia doopt de Den Helder